شاید شما هم در اطراف خود فردی را میشناسید که آنها را از خود راضی و متکبر میدانید. این گونه افراد احساس میکنند از دیگران برترند و طاقت هیچ گونه مخالفت و انتقادی را ندارند. از هر رفتار و حرفی و یا شوخی که برخلاف آنها باشد، بسیار ناراحت میشوند و واکنش تندی از خود بروز میدهند. گویی دیگران به مقام والا آنها توهین کرده اند. در این مقاله قصد داریم به تعریف درست و روانشناختی اختلال خودشیفتگی بپردازیم و بدانیم به چه کسی میتوان گفت خودشیفته؟
رفتار آنها چه تاثیری در زندگی خودشان و اطرافیانشان دارد؟ آیا میتوان به فرد خودشیفته کمک کرد تا از این اختلال رهایی یابد؟
برای اینکه به سوالات خود پاسخ دهید بهتر است با ما در حال خوب همراه باشید.
در حال خوب،حالتو خوب کن.. ما با بهره گیری از مشاورین متخصص و حرفه ای به صورت مشاوره آنلاین در خدمت مراجعین عزیزمان هستیم.
خدماتی مانند: مشاوره خانواده ، مشاوره اعتیاد ، درمان انواع اختلات شخصیتی ، و انواع مشکلات روانشناختی و..
اختلال خودشیفتگی چیست ؟
اغلب افراد خودشیفتگی را به افرادی نسبت میدهند که بسیار آدمهای سطحی بوده و دائم در حال تحسین خود هستند . ولی از نظر روانشناختی، تعریف خودشیفتگی متفاوت تر است.
اگر بخواهیم تعریف دقیقی از اختلال خودشیفتگی داشته باشیم ، خودشیفته به کسی گفته میشود که تصویری ایده آل و بسیار اغراق آمیز از خود می سازد و عاشق خودش می شود. البته این تصویر به آنها کمک میکند تا بر احساس ناامنی عمیقی که در درون خود دارند سرپوش بگذارند. برای حفظ کردن این تصویر خیالی و اثبات برتری خود به دیگران تلاش زیادی می کنند، این موضوع باعث بروز نگرش ها و رفتارهای ناکارآمد در زندگی آنها می شود.
افراد خودشیفته اینگونه فکر میکنند که از دیگران بهترند ، خواسته ها و نظر آنها به خواست دیگران اولویت دارد. انتظار دارند اطرافیانشان برتری آنها را ببینند و به شدت عاشق تعریف و تمجید شدن هستند. زیرا خود را واقعا لایق شنیدن تمجیدات میدانند.
اختلال شخصیت خود شیفته شامل الگویی از خودمحوری، تفکر و رفتار مغرورانه، عدم همدلی و توجه به دیگران و نیاز بیش از حد به تحسین است. مردم اغلب افراد مبتلا به این اختلال را مغرور، موزی، خودخواه، امر و نهی کن و خواستار تمجید، توصیف می کنند. این طرز تفکر و رفتار در همه زمینه های زندگی فرد خودشیفته از کار و دوستی گرفته تا روابط خانوادگی و عشق نمود پیدا می کند.
از آنجایی که افراد خودشیفته خود را عاری از هرگونه عیب و نقص میدانند، در برابر تغییر رفتار خود مقاومت نشان میدهند. حتی اگر رفتارهایشان باعث ایجاد مشکلاتی در زندگی آنها شود. مسئولیت رفتارهای خود را به عهده نمی گیرند و همیشه اشتباهاتشان را گردن دیگران می اندازند . البته بسیار حساس هستند و در برابر کوچکترین اختلاف نظرها به شدت واکنش نشان می دهند و برایشان مصداق خصومت شخصی است.
در قسمت بعد به علائم و خصوصیات فرد خودشیفته بیشتر اشاره خواهیم کرد تا در هنگام مواجهه با آنها دچار صدمه و اختلافات شدید نشوید، بازی های قدرت آنها را تشخیص دهید تا اجازه ندهید با شما بازی کنند و ارتباط سالم تری را با آنها برقرار کنید.
علائم و نشانه های اختلال خودشیفتگی
- اهمیت دادن به خود به صورت اغراق آمیز
- خود را مستحق تحسین مداوم و بیش از حد دانستن
- رویای داشتن موفقیت، قدرت، درخشش، زیبایی و همسر ایده آل
- به دیده تحقیر نگریستن به افراد رده پایین اجتماعی
- توقع پذیرفته شدن بی چون و چرای انتظاراتشان
- استفاده کردن از دیگران به عنوان وسیله برای رسیدن به مقاصد خود
- بی اهمیت و کوچک شمردن نیازها و احساسات دیگران
- حسادت به دیگران و اعتقاد به اینکه دیگران به آنها حسادت می کنند
- داشتن رفتاری متکبرانه توام با خودستایی و ادعا
- نسبت به انتقاد بسیار حساس و زودرنج بودن
- بی تاب و عصبی شدن، در صورت طولانی شدن درمان
- با وجود داشتن مشکلات بین فردی فراوان بسیار بی تفاوت و خونسرد هستند.
- واکنش همراه با عصبانیت و پرخاشگری تا خود را برتر و فرد مقابل را حقیر جلوه دهند.
- مشکل در تنظیم احساسات و رفتار
- مشکل در مواجهه با استرس و پذیرش تغییرات
- داشتن احساسات نهفته مانند ناامنی، شرم، آسیب پذیری و حس حقارت
- اغراق در صمیمیت با دیگران به ویژه افراد ثروتمند و خاص
- بزرگنمایی دستاورد های خود و کوچک شمردن دستاوردهای دیگران
- عدم توانایی یا عدم تمایل به شناسایی احساسات یا نیازهای دیگران
- شاخ و برگ دادن به مشکلات خود و عدم علاقه به شنیدن مشکلات دیگران
احساس خودبزرگ بینی اغراق آمیز
افراد خودشیفته به این اعتقاد دارند که ویژگی های منحصر به فردی دارند و خاص هستند. فقط افراد خاص و هم سطحشان لیاقت آنها را دارند و میتوانند درکشان کنند. خود بزرگ بینی و خودبرتر انگاری از ویژگی های اصلی است که همه افراد خودشیفته آن را دارند. این احساس فراتر از خودپسندی و یا غرور ساده می باشد ، بلکه نوعی احساس خودبرتر بینی غیر واقع بینانه است.
از جمله خصوصیات فرد خودشیفته این است که در تعریف از دستاوردها و استعدادهای خود بسیار اغراق آمیز صحبت می کنند و دروغ می گویند. از رفتارهای عالی و فوق العاده شان با دیگران میگویند و اغلب این ارزش را برای دیگران قائل نیستند .
زندگی در دنیایی خیالی و توهمات اغراق آمیز
افراد خودشیفته در یک دنیای فانتزی زندگی می کنند. در دنیای آنها همه چیز تحریف شده و تفکرات آنها خیالی و خود فریب دهنده است. این افراد تصورات غیر واقع بینانه ای نسبت به موفقیت بی اندازه ، قدرت ، جذابیت ، عشق ایده آل دارند، همگی این تفکر و تصورات احساس خاص بودن را در آنها ایجاد می کند. همه این احساسات خیالی از آنها در برابر احساس پوچی و شرم درونیشان محافظت می کند.
در صورتی که فردی یا اتفاقی تمام نگرشها و احساس خودبرتربینی آنها را نقض کند، آن را نادیده می گیرند و یا غیر منطقی می دانند. پس هرچیزی که حباب تخیل و توهمی که آنها از خود برای خودشان ساخته اند را تهدید و یا از بین ببرد آنها را خشمگین می کند، و وادار به واکنش شدید دفاعی خواهد کرد. پس اطرافیان سعی می کنند برای اینکه مورد خشم و سردی آنها قرار نگیرند رفتارهای محتاطانه ای داشته باشند، و البته که این رفتار برای آنها مهر تاییدی بر خاص بودنشان است.
نیاز مداوم به ستایش و تحسین
برای اینکه افراد خودشیفته منیت خود را حفظ کنند، شدیدا نیازمند تعریف و تمجید دیگران هستند. پس با افرادی معاشرت میکنند که همیشه از آنها تعریف و تاییدشان کنند . افراد مبتلا به اختلال خودشیفتگی در روابطشان کاملا یک طرفه هستند، همه چیز حول محور آنهاست. اگر توجه و تعریف دیگران قطع شود و یا کمتر شود فرد خودشیفته با آن به عنوان خیانت رفتار می کند.
افراد خودشیفته انتظار دارند همه اطرافیانشان با آنها به بهترین وجه ممکن رفتار کنند و جای هیچ گونه اشتباهی در برخوردهایشان قابل قبول نیست. انتظاراتشان چنان فراتر می رود تا آنجا که اطرافیانشان باید به طور خودکار هر خواسته ای که آنها دارند را برآورده کنند. اگر از خواسته ها و فرمان آنها سرپیچی کنید و یا حتی از آنها چیزی بخواهید باید خود را برای پرخاشگری و خشم آنها آماده کنید.
سوءاستفاده از دیگران بدون احساس شرم یا گناه
یکی دیگر از علائم اختلال خودشیفتگی این است که هرگز توانایی همزاد پنداری با احساسات دیگران را ندارند (نمیتوانند خود را جای دیگران بگذارند). در اکثر مواقع آنها افراد را مانند شی ای برای رسیدن به خواسته ها و تامین کننده نیازهایشان می دانند. بنابراین هیچ فرصتی را برای استفاده از دیگران از دست نمی دهند تا به اهداف خود برسند. تنها چیزی که برایشان مهم است و میتوانند درک کنند خودشان و خواسته هایشان است.
دیگران را تحقیر و یا مسخره می کنند
هنگامی که افراد خودشیفته با کسی روبه رو می شوند که اعتماد بنفس و محبوبیت دارد ( ویژگی هایی که خودشان ندارند) احساس خطر می کنند. در برابر افرادی که به آنها احترام نمی گذارند از آنها تعریف نمی کنند به شدت احساس خطر می کنند.
در این موقعیت مکانیزم دفاعی آنها تحقیر کردن است. پس برای اینکه حس قدرتشان در برابر اینگونه افراد را از دست ندهند و احساس تهدید را از خود دور کنند، شروع به تحقیر دیگران می کنند. آنها ممکن است این کار را به صورت امر و نهی و نصیحت و یا با نادیده گرفتن انجام دهند، با این هدف که نشان دهند شخص مقابل برایشان بی ارزش است. آنها حتی ممکن است با توهین ، برچسب زدن، زورگویی و تهدید به شخص مقابلشان حمله کنند تا او را به کرنش وادار کنند.
فریب دنیای خیالی آنها را نخورید
افراد که دچار اختلال خودشیفتگی هستند، می توانند بسیار جذاب و کاریزماتیک باشند. آنها چنان ماهرانه دنیای فانتزی و تصورات زیبایی که از خود دارند را به دیگران انتقال می دهند که دیگران را مجذوب خودشان می کنند. البته که دیگران مجذوب اعتماد بنفس ظاهری آنها می شوند و این شخصیت ایده آل را باور می کنند. هر قدر عزت نفس طرف مقابل کم باشد این فرد برایشان جذاب تر به نظر می آید.
وقتی با افراد خودشیفته در رابطه هستید به هیچ عنوان نیازهای شما برآورده نمی شود (یا حتی به رسمیت شناخته نمی شود) آنها همواره به دنبال فردی هستند که به وظیفه تعریف و تمجید کردن از آنها و رفع نیازهایش را به خوبی انجام دهد.
رابطه با افراد خودشیفته چگونه است؟
برای اینکه رابطه ای سالم و بر پایه احترام و درک متقابل را داشته باشید. باید بگوییم در ارتباط با فرد خودشیفته داشتن این نوع رابطه بسیار چالش دارد. زیرا وقتی فردی اختلال خودشیفتگی را دارد واقعا قادر به درک احساسات دیگران نیستند. نیازهای شما را نادیده می گیرند، حرفهای شما را نمی شنوند. در کل نمیتوانند درک کنند که شما هم نیازهای فردی خود را دارید. به همین دلیل مرتبا حریم شخصی شما را نقض می کنند و کاملا هم به خودشان حق میدهند.
در جای دیگر به دنبال حمایت و هدف باشید
اگر می خواهید با فرد خودشیفته ارتباط برقرار کنید نباید انتظار داشته باشید، به شخصی تبدیل شود که به شما ارزش بدهد و حمایت های عاطفی و برآوردن نیازهای شخصی شما باشد. به خودتان دروغ نگویید شما با دیگران برایش هیچ فرقی نخواهید داشت.
اگر از یک خانواده خودشیفته هستید، ممکن است درک درستی از رابطه سالم دو طرفه نداشته باشید و الگوی ناکار آمد خودشیفتگی ممکن است برای شما عادی و قابل پذیرش باشد. یاد بگیرید که روابط سالم چگونه است و چه حسی دارد. در یک رابطه متقابل شما احساس احترام، شنیده شدن و آزاد بودن خواهید کرد.
علل اختلال خودشیفتگی
محققان بر این باورند که تاثیرات ژنتیک بر اختلالات رفتاری می تواند بسیار زیاد باشد، که در مورد اختلال خودشیفتگی نیز صادق است.
- مورد سوء استفاده یا بی توجهی قرار گرفتن در دوران کودکی
- اهمیت بیش از حد به کودک و نازپرورده بار آوردن او
- انتظارات غیر واقعی والدین
- بی قید و بندی در امور جنسی (اغلب با خودشیفتگی همراه است.)
- تاثیرات فرهنگی
پیامدهای اختلال خودشیفتگی
اکثر افرادی که اختلال خودشیفتگی دارند، همزمان مشکلات دیگری را نیز دارند که در این قسمت به چند نمونه از آنها اشاره میکنیم.
- افسردگی و اضطراب
- سوء مصرف مواد یا الکل
- اختلال وحشت زدگی
- اختلال اضطراب اجتماعی
- اختلال اضطراب منتشر
- بی اشتهایی عصبی
- سایر اختلالات شخصیت
- مشکلات بین فردی
- مشکل در محل کار یا محل تحصیل
- افکار یا انجام خودکشی
طبق تحقیقاتی که انجام شده مردانی که دارای اختلال خودشیفتگی هستند سطح بالاتری از هورمون کورتیزل را در خون دارند، و این موضوع باعث ایجاد مشکلات قلبی و عروقی است.
آیا خودشیفتگان می دانند که دارای خودشیفتگی هستند؟
تا اینجا به علائم و ویژگی های افراد خودشیفته پرداختیم و به این حقیقت نیز پی بردیم که یکی از دلایل به وجود آمدن اختلال خودشیفتگی ژنتیک است. اما سوالی که شاید برای شما به وجود آمده باشد این است، چه دلایلی باعث بروز خودشیفتگی در افراد میشود؟ چرا بعضی افراد دچار خود شیفتگی می شوند؟
خودشیفتگی در دو فضا ایجاد می شود:
- اغلب در خانواده هایی که به کودک خود آزادی عمل بی حد و اندازه می دهند و هیچ مرز و محدودیت برایشان قرار نمی دهند. باعث می شوند این کودکان به این نتیجه برسند دنیا همیشه باید بر وفق مراد آنها باشد. همه آدمها مانند پدر مادر فرمانبردارشان هر خواسته ای که داشتند را برآورده کنند و دنیا بر طبق قوانین و نگرش آنها باشد.
- در موقعیتی که کودکان در محیط خانه احساس امنیت نکنند و زیاد تهدید شوند و مدام در حال کتک کاری و تبیه باشند، این پیام را دریافت می کنند که تو هیچی نیستی ! این موضوع باعث می شود فرد در بزرگسالی برای اثبات وجود خود به صورت اغراق آمیزی بخواهد خود را مهم جلوه دهد و به دیگران بفهماند که برخلاف آنچه در ذهن خود میگذرد او بسیار مهم ، بهتر است و دیگران باید به او احترام بگذارند.
البته به این موضوع توجه کنید که بین اختلال شخصیت خودشیفته و اختلاف شخصیت پارانوئید تفاوته ایی است که نباید با آن اشتباه گرفته شود.
روش های درمان اختلال شخصیت خودشیفته
تنها راه درمان و کنترل این اختلال روان درمانی است. با کمک روان درمانگر فرد یاد می گیرد با دیگران ارتباط موثری برقرار کند. هیچ نوع دارویی برای رفع این مشکل وجود ندارد.
روان درمانی و مشاوره به فرد کمک می کند:
- رابطه خود را با همکاران و همسالان خود بهبود ببخشد.
- روابط شخصی خود را حفظ کند.
- با شناخت نقاط قوت خود میتواند انتقادات و یا شکستها را به چشم خصومت نبیند و تغییر نگرش دهد.
- احساسات خود را درک و مدیریت کند.
- اهداف واقع بینانه برای خود تعیین کند.
- اعتماد بنفس و عزت نفس خود را افزایش دهد.
- احساس همزاد پنداری را در خود تقویت کند.
- تاثیر مخرب رفتار خود بر دیگران را ببیند و بخواهد تغییر رویه دهد.
- نقص های خود را ببیند و آنها را بپذیرد و قبول کند که آدم بی عیب و نقصی نیست.
- مسئولیت رفتارهای خود را بپذیرد.
- به مسائل واقع بینانه نگاه کند و سعی کند خود آگاهی اش را بالا ببرد.
- آنچه را که نمی توانید بدست بیاورید، بپذیرید.
موارد زیر توصیه هایی به افراد با اختلال شخصیت خودشیفته هستند که ممکن است در طی درمان به آنها کمک کند:
- از الکل ، مواد مخدر و سایر موادی که باعث رفتارهای منفی می شوند خودداری کنید.
- حداقل سه بار در هفته ورزش کنید تا به تقویت روحیه کمک کند.
- برای کاهش استرس و اضطراب به روش های آرام سازی مانند یوگا و مدیتیشن بپردازید.
